ÖRNEKLERİYLE TÜRK ŞİİRİNDE DÖNEMLER
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte oluşan edebiyat birikimi ve Türkçemizin zenginliği, birbirinden farklı şiir yapılarının ve dönemlerinin oluşmasının temeldeki nedenleri arasında gösterilebilir. Tabii buna şairlerimizin, duygu ve düşünce dünyalarındaki farklılık ve renklilik de eklenebilir. Listemizde, şiir dönemlerinden öne çıkanları örnekler eşliğinde görebilirsiniz.
1891-1944 yılları arasında yayımlanmış Servet-i Fünûn dergisi etrafında toplanan edebiyatçıların geliştirdiği ve derginin adıyla anılan edebî hareket, getirdiği yeniliklerle en çok şiir üzerinde etkili olmuştur. En önemli özelliklerinden biri şiirde ses ile ahengin egemen olması ve kafiye kulak içindir anlayışının benimsenmesidir. Servet-i Fünûn şairleri arasında Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Faik Ali Ozansoy sayılabilir.
Mevsimler ve zamanın önemli yer tuttuğu, özellikle aşk ve tabiat konularının işlendiği, genellikle aruz ölçüsünün kullanıldığı Fecri Âtî şiirinde seçilen kelimelerde zarafet ve ahenk olması önemli bir detaydır. Servet-i Fünûn gibi Fecri Âtî şairlerinde de sanat, sanat içindir görüşünü benimsenmiştir. Öne çıkan temsilcileri arasında Ahmet Hâşim, Celâl Sahir Erozan, Emin Bülent Serdaroğlu, Mehmet Behçet Yazar gibi isimler bulunmaktadır.
Birinci Meşrutiyet’ten sonra hece vezniyle ve Millî Edebiyat akımının görüşleri doğrultusunda şiir yazan isimlerin oluşturduğu bir topluluktur. Adını, Orhan Seyfi Orhon, Faruk Nafiz Çamlıbel, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy ve Yusuf Ziya Ortaç’ın oluşturduğu beş şairden alan Beş Hececiler, konuşma dilini edebiyata yerleştirmiş ve Türkçenin kullanılmasını önemsemişlerdir.
Ahmet Haşim’in “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” adlı makalesiyle başlayan ve Yahya Kemal Beyatlı, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Muhip Dıranas, Özdemir Asaf gibi şairleri etkileyen Öz Şiir akımında, dilde saflaşma, ses uyumu ve estetik son derece önemlidir. Bu anlayışa göre en mühim detay iyi ve güzel şiir yazmaktan ibarettir.
Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday’ın öncülüğünü yaptığı Garip Hareketi 20. yüzyılın en etkili şiir hareketlerindendir. Bu üç şair olmasını istedikleri şiirsellikle ilgili önce örnekler üretmişler, sonra Garip isimli kitabın önsözünde manifesto niteliğinde bir yazıya imza atmışlardır. Akım, vezin ve kafiyeye, süsleme ve mecazlara karşı çıkan bir rol üstlenmiştir.
Garip Hareketi’ne karşı geliştirilen ve basit şiir anlayışı yerine şairane bir sanat anlayışını savunan Mavi Akımı, 1 Kasım 1952’de yayımlanmaya başlanan Mavi isimli derginin etrafında toplanan şairlerden oluşmaktadır. Öncülüğünü Attila İlhan’ın yaptığı bu toplulukta Ferit Edgü, Orhan Duru, Özdemir Nutku, Ahmet Oktay, Demir Özlü ve Tahsin Yücel yer almıştır.
Edip Cansever, Cemal Süreya, Ülkü Tamer, Turgut Uyar, İlhan Berk, Ece Ayhan ve Sezai Karakoç gibi ünlü şairlerin temsilcisi olduğu, daha sonra Garipçilerden olan Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday’ın da katıldığı İkinci Yeni Akımı, anlama değil imgeye önem vermiş, anlamın üstünü örterek sözcükler ve dizinde sezgiselliği öncelemiştir.
8,237 okunma